In m’n column in de digitale PZC van 31 maart 2024 besteed ik aandacht aan het selectieve collectieve geheugen voor wat betreft immaterieel erfgoed zoals tradities en gebruiken. ‘Experts’ herhalen vaak slechts hun voorgangers, bakenen een territorium af en benoemen zichzelf als dé deskundige op het gebied van een paar uitgekauwde onderwerpen. Zo lijkt het alsof alles wel zo’n beetje in kaart is gebracht, maar het tegendeel is het geval. Er is nog heel erg veel wat nooit is beschreven, bekeken en bestudeerd.

Voorbeelden die ik in m’n paascolumn noem, zijn de diverse soorten Zeeuws paasgebak (een recept voor echte stropiejanhagel vind je hier) en de Middelburgse ‘Paasommegang’ (die naam heb ik er zelf maar aan gegeven). Daar is erg weinig van bekend. Toch vond deze bijzondere lampionoptocht in elk geval nog tot kort voor de Tweede Wereldoorlog plaats.

De Paasommegang
Op Derde Paasdag (tot vrij recent echt een ding op Walcheren) zaten overdag de cafés ramvol feestende plattelandsjongeren. Tegen de avond vertrokken die en was het aan de stadsjeugd. Bij het invallen van de duisternis trokken grote aantallen kinderen in kleine groepjes kriskras door de oude binnenstad. Er waren geen volwassenen in de buurt. Er was geen route. Er was geen doel. En alle kinderen zongen continu hetzelfde rare soldatenlied. Een mevrouw Braat, die er nog aan had meegedaan in de jaren 1930, schreef me er ooit over naar aanleiding van een stukje in De Faam: ‘Je deed het maar, omdat iedereen het deed. Uren achter elkaar hetzelfde lied. Je jaszak vol met kaarsjes en maar lopen. Je raakte bekant in trance.’
Op in elk geval drie plaatsen (Varkensmarkt, Vismarkt en Haringplaats) dansten kinderen de Kaarsjesronde: een rondedans rond een kring van vetkaarsjes. Daar is nóg minder van bekend dan van de ommegang zelf.

De bronnen
Er bestaan bij mijn weten maar een paar beknopte schriftelijke vermeldingen van en bij toeval is het lied ‘s opgenomen. De meest recente vermelding vinden we in het Zeeuwsch Landbouwblad van 18 april 1952:

Dan is er de toevallige opname van dit lied uit 1971. Neeltje Dorleijn zong dit lied in voor het Meertens Instituut. Volgens haar werd het gezongen door kinderen die in een optocht met lampionnetjes liepen. Ze zongen dit liedje steeds achter elkaar. Dat komt keurig overeen met wat er in bovenstaand artikel wordt vermeld. De Liederenbank heeft het over Koudekerke, maar dat is niet correct.

Het lied:

Neeltje werd geboren op 7 november 1909 op ‘t Zand, een buurtschap pal tegen Middelburg maar behorende tot de gemeente Koudekerke. Haar vader was metselaar en geboren in Souburg. Haar moeder kwam uit Middelburg. Ten tijde van de opname woonde ze in Rijswijk.

Overige bronnen
Een andere vermelding vinden we in het deeltje Zeeland en Zuid-Holland uit de reeks Nederlandsche volkskunde voor de lagere scholen (Groningen: Noordhoff 1931, p. 24):

En dat is bij mijn weten alles wat hierover bekend is. Wie pluist dit verder uit? Wie interviewt de alleroudste Middelburgers? En wie durft er een poging te doen dit bijzondere evenement nieuw leven in te blazen?

Mail me gerust: marco@meneerevenhuis.nl

Terug